Il bambino si poneva di fronte al muro, lanciando la palla al muro cantilenava un verso della filastrocca e afferrava la palla nel rimbalzo di ritorno. Se sbagliava la presa e la palla cadeva a terra ricominciava daccapo.
Ingredienti:500 gr di farina si semola, 150 gr di miele, 125 gr di strutto di maiale, 50 gr di olio di oliva, 1/4 di vino moscato, un pizzico di cannella in polvere, il succo di un’arancia, buccia d’arancia grattugiata.
Ricetta antica:
ingredienti: 300 gr. di farina di semola di grano duro, 2 uova, sale o zucchero (secondo i gusti), strutto di maiale gr.80, un pizzico di bicarbonato, miele, buccia d’arancia o/e limone grattugiata, confettini minuti di zucchero.
Canti d’amore
Càmbu di fiùri
Jù cci vulìja jì …,
‘n càmbu di fiùri e Ninna d’amùri’,
jù cci vulìja jì ‘n fundanéddi.
Ddùvi cci véani li …,
‘n càmbu di fiùri e Ninna d’amùri’,
Ddùvi cci véani li dònn’a lavéa’.
Scégli mi ra vuléra …,
‘n càmbu di fiùri e Ninna d’amùri’,
Scégli mi ra vuléra la cchjù bbélla.
Nnàndi cavàddu ra …,
‘n càmbu di fiùri e Ninna d’amùri’,
nnàndi cavàddu ra vulìja purtòa’.
La ggéndi chi m’ascrùnda …,
‘n càmbu di fiùri e Ninna d’amùri’,
la ggéndi chi m’ascrùnda: - s’è bbélla!
Ddùvi r’è jùt’a fféa’ …,
‘n càmbu di fiùri e Ninna d’amùri’,
Ddùvi r’è jùt’a fféa’ sta càccia rijéali!
Jù r’éggiu jùt’a ffèa’ …,
‘n càmbu di fiùri e Ninna d’amùri’,
jù r’éggiu jùt’a fféa’ annà mundàgna.
Ddùvi la nìvi chi …,
‘n càmbu di fiùri e Ninna d’amùri’,
Ddùvi la nìvi nun sc’quàglja mméaji.
La nìvi ghè sc’quagljéata …,
‘n càmbu di fiùri e Ninna d’amùri’,
la nìvi ghè sc’quagljéat’ànni mundàgni.
Dd’àcqu’è ddifrischéata …,
‘n càmbu di fiùri e Ninna d’amùri’,
dd’àcqu’è ddifrischéat’annì fundòani.
‘n càmbu di fiùri e Ninna d’amùri’!
Facìetimi sapì
Pàssu e ripàssu pi sta vécchja stréata,
pi sta figliòla chi 'nghéasa tinìezi.
Dicitimìetiru si ra 'mmaritàzi
oppùru monachédda ra facìezi,
mégliu facìezi si ra 'mmaritàzi
e si pi 'ccumbàgna mi ra dàzi,
prima ch'a curtiddeati ni pigliéamu
e lu vicinànzu distruggìemu!
Giùvinu bbéllu
Giùvinu bbéllu, galànti e curtìsi,
quìru chi ti prumìsi ti vògliu dòa'.
Ti prumittìji nu bbéllu muccatùru
tùttu 'ndissùtu cu fìli d'òru.
Cu fìli d'òru ti réggia ricaméa'.
Tùttu 'ndùornu ci mìccu l'amùri
e jìnda lu mìenzu l'àquila rijéali.
La langédda
Mammà nun mi mannéa’ nn’ àcqua sùla[1]
ca ‘ngàccia1 mi piglijàji lu mulinéaru.
Na sìra méndri chi di l’àcqua vinìja,
mi vinìjidi ngùndra e mi piglijàji la méanu,
mi vinìjidi ngùndra e mi piglijàji la méanu!
E pùoji mi dìssi: - da la tùva langédda
déami na gùccia d’àcqua pi curtisìja! –
Ghìju rispunnìji cu na grazzija bbélla
ca dd’àcqua nun si déa’ di pi la vìja,
ca dd’àcqua nun si déa’ di pi la vìja!
- Ca si tu mi ra rùppisi la langédda,
cu ra vo’ sìendi cchjù a màmma mìja! -
- Si ti ra rùppu, ti r’accàttu, bbélla,
cu li dinéari di la sàcca mìja,
cu li dinéari di la sàcca mìja!
A màmmita r’accàttu la langédda
e tu giujùzza bbélla vìeni cu mmìja. –
- Ca si bbùoji l’àcqua dìllu a màmma mìja,
ca ti déa’ dd’àcqua e ti déa’ pur’a mmìja,
ca ti déa’ dd’àcqua e ti déa’ pur’a mmìja!
La turturìsi
Turturìsi mìja quànda sì bbélla
ca tu sì néata ann’ària di mundàgna.
E l’aria di li mòndi ti mandéni
cùmi na ròsa frìsca di giardìnu.
Cùmi na ròsa frìsca di giardìnu.
Cu ddòti o sénza dòti ghìju ti vòglju,
cùmi t’è ffàttu màmmita ti pìglju.
Cùmi t’è ffàttu màmmita ti pìglju,
di st’ùocchji bbélli m’èggia féa’ patroni!
Di st’ùocchji bbélli m’èggia féa’ patroni!
Cu ti r’è ddìttu ca nun téngu néndi!
Téngu na càscia di stòffa filéata!
Cu ti r’è ddìttu ca nun téngu chòasa!
Téngu na chéasa nòva ch’è bbaréata!
Téngu na chéasa nòva ch’è bbaréata!
Li zìti
E nnéddi e nnéddi e nnéddi
mbùdda li fìchi nivuréddi,
ci nn’èra gùnu améaru,
màstu Péppu si vo’ nzuròa’!
E nni e nnìcchiti e nné,
cchjù bbéllu di Peppu nun ci nn’è!
E nni e nnìcchiti e nné,
cchjù bbéllu di Peppu nun ci nn’è!
E jéamu, jòamu, jòamu
e jéam’ànna féra di la Préaja!
M’accàttu na chitarrédda
pi ci candèa’ sta canzunédda!
E bbòta e bbòta e bbòta,
nun ci passéa’ ca nun ti vòglju,
ca sàcciu li pidéati
e li canzoni chi ghézi candéati!
E ggìra e ggìra e ggìra,
jìnda li sàcchi nun c’è na lìra!
E mo’ mi mìccu a zappéa’
e lu trisòru vòglju truvòa’!
E zàppa e zàppa e zàppa,
ànnu pìettu lu còri mi scàppa,
e può pi r’acchjappéadi
a Frangischìna vòglju chiaméadi!
E nni e nnìcchiti e nnè
dàmmi lu còri Frangischè,
e nni e nìcchiti nnà
nu còri cchjù grànni nun ci stà
E vvìja e vvìja e vvìja
cacciamìetira sta gulìja,
e vvìja e vvìja e vvìja,
làss’a mmàmmita e bbìeni cu mmìja!
E nni e nnìcchiti e nnè
dàmmi lu còri Frangischè,
e nni e nìcchiti nnà
nu còri cchjù grànni nun ci stà
Lu disìgnu
Ghìju ci vulìja mannéa' addù la màmma,
pi bbì si mi rijiscìedi lu disìgnu.
La màmma rispunnìji: - nunn òa' li pànni -.
Lu pòatri mi dicìji:- gh'è piccinìnna -.
Chi mi nn'importad' a mmì ch'è piccinìnna,
cu li manéri mìja ra fàzzu grànni.
Ghìdda mi guàrda cu dd'ùocchji tirànni,
garòfalu d'amùri vinitìnni!
Dichiarazioni d’amore
1
'Mmìenzu sta stréata ci chiandéra n'àrcu,
tùttu trapùndu di ròsi e cupérti.
Scinnìcci amùri, scinnìcci sùtta st'àrcu,
vìenimi a ssanéa 'sta firìta 'mbìettu.
Ca lu prìmu muccaturìeddu chi mi dìsti,
tùornu tùornu mi ru ricamàsti,
sùlu na còsa ti ra scurdàsti,
lu nòmi mìja e lu tuva nun ci mittìsti.
2
Sì cchjù gghiànga tu ca lu ggìgliu,
sì chjéara cumi gàcqua di fundòana.
La ròsa m'éji dunòata....
ca tu sì cchjù bbélla di dijàna.
Li tùva billìzzi rammìndati sìjani
da Ròma fìn’ annà Turchìja.
3
Tu gùocchi nìvuri e frùnni d'alìvi,
nu pàssu nun mi féai alluntanéadi;
li ggéndi vòni ca ti làssu jìdi,
sì tròppu bbélla e nnù ru pòzzu fòadi;
nùji pi dispìettu loru r'éma féàdi,
sémbi di véru còri n'ém'améadi.
La ggéndi chi nù bboni accunzindìsci
vìeni lu iùornu chi s'éna cunsulòa'.
4
Stélla lucéndi nn'ària cumbarìsti,
cu nu pugnòali lu pìettu mi rapìsti;
dajìnda c'era lu còri e ti ru pigljàsti,
jìnta nu vacìli d'òru ru punìsti,
Jìnda lu fùocu d'amùri ru vrusciàsti ...,
Sùngu rimàstu sénza còri 'mbìettu,
dicìmi, bbélla, si ppòzzu cambéa'! ...
Quàndu ci càmba lu pìsci senz'àcqua,
tàndu càmpu ghìju sénza di te.
5
Créaji pàrtu e mi ni véavu, piacénnu a Ddìju,
nun sàcciu addùvi mi tròvu créaji a sìra.
Nun sàcciu ch'éggia passéa' e nnì cchi ttròvu!
Bélla! Jù ti ru cércu nu piacìri,
da pòrti e da finésti nun t'adanzéa',
ca ggiùvinu mégliu di me nun pùoji truvòa'.
Cu la vinùta mìja, piacénnu a Ddìju,
ti déavu la fédi e nun ti làssu mòaji;
ti déavu la fédi e nun càngiu manéri;
ti déavu la fédi ca sùlu a tti vòglju pi mugljéri.
Sfoghi d’amore
1
Fìglja, cu ssì rìcci ngannulòati,
trémi la térra quònnu ri scigljéati!
Quànnu la fésta ‘nna chiesa jéati,
li màrmari si nghìnani quànnu trasìezi!
Pùoji quànnu d’àcqua sànda vi pigljàzi,
e mmìenzu ànna fròndi ra punìezi,
méndri lu pòatri nùostu ricitàzi
cu ssì làbbri biancùzzi e sapurìti,
ddùji màzzi di garòfali parìezi!
2
Amùri, amùri! Chi mm’èji fàttu fòa’!
Di quinniciànni m’éji fàttu mbaccì!
Di màmma e péatri m’éji fàttu scurdòa’,
ànni frati e ànni sòri nù rriéscu a pinzéa’!
Mi séngu lu pìettu nu visciùni!
Nun sàcciu dìci cchjù la litanìja,
la quarta pàrti di l’’Avi Mmarìja’
riéscu sulaméndi a rricurdòa!
Lu ‘crédu’ nnù ru sàcciu accumingiéa,
fàzzu pi ddìci ‘Credu’ e ddìcu ‘amùri!
3
Ghèggiu candèatu mbédi nu palàzzu
nun mi cùru di la gavutìzzi!
C’è na figliòla chi ddùormi ndirràzzu,
cùmi ri pòd’avè tàndi bbillìzzi!
Sc’còcca di ròsa fàtt’a mmàzza a mmàzza,
culùnna lavuròata di billìzza!
Quànnu m’ascrùnda cu ddùocchji m’ammàzza!
Véavu vicìnu lu fùocu e cchjù m’attìzza!
Stu vicinànzu
'Stu vicinànzu addùra di muscòatu
cùmi si ci fùssi na spezziarìja,
nu pédi di garòfalu c'è néatu,
li cìmi su arrivéati a lònga vìja.
Ci ni fùssi na réama carrichéata
pi ra purtòa' ànna finésta mìja,
può ci purtéra a spàssu l'amùri mìja
chi dicéra: -cu ci r'è chiandéatu?
- ci r'è chiandéatu cu vò bbéni a tìja!
Li capìddi di Gangiulìna
Li capìddi di Gangiulìna
ri mìccu annu portafògliu
*Gangiulìna ca ghìju ti vògliu
Tu m’ è fàttu n’ ammuròa’ (*rip2)
Rit: jè,jè,jè,làssa a màmmita e bbìeni cu mè
(due volte)
Tu ghòaji d’ùocchi nìvuri
e li capìddi biòndi
*Sì la cchjù bbélla di lu mùnnu
tu m’ è fàttu n’ammuròa’ (*rip2)
Rit:
Tu màmma vàcci pàrla
ca ghìiu mi ci m’brògliu
*la ricciulìna ra vògliu
Nu mm’èdda dì ca no (*rip2)
Rit:
Si mi dìci ca no
ci mìccu gilusìja
*mi ra mìccu sùtta bràcciu
e mi ra pòrtu vìja (*rip2)
Rit:
Cùmi s’è fàtta rùssa
mi pàri nu ciréasu
*ri vogliu dòa’ nu vòasu
addù mi piàcid’a mmi (*rip2)
Rit:
Vicìnu la pòrta tùva
ci mìccu na sindinèlla
*cu pigniéali e rivultélla
Ca nusciùnu ghèdda passéa’ (*rip2)
Rit:
La màmma anna finésta
e la fìglia annu barcùni
*mangiàtivi stu limùni
ca sta bélla vod’ a mmi (*rip2)
Rit:
Cùmi s’è ffàtta jànga
la nìvi anna mundàgna
*tùtti li nòtti ti mbàvurasi
picchì nù bbìdisi a mmi (*rip2)
Rit:
Cùmi t’è fàtta nìvura
mi pàrisi na ciminèra
*si t’avìssi pi muglièra
ti vaséra matìna e sìra (*rip2)
Rit:
Cùmi t’è fàtta jànca
mi pàrisi na ricòtta
*ti vògliu dòa’ na bòtta
addù mi piacid’ a mmi (*rip2)
Rit:
Li capìddi di Gangiulìna
si sù fàtti a nèlla a nèlla
*Gangiulìna quàndu sì bbélla
tu m’è fàttu n’ ammuròa’ (*rip2)
Rit: jè,jè,jè,làssa a màmmita e bbìeni cu mè (tre volte)
(dalla raccolta di Teresa Aurelio)
Annotazioni linguistiche
- Abbandonare - Lasciare
- Abitazione - Dimora
- Acquistare -Comprare
- Aspettare - Attendere
- Attitudine - Capacità
- Avvedersi - Accorgersi
- Convincere - Persuadere
- Divenire - Diventare
- Fede - Credenza
- Guardare - Vedere
- Istruito - Erudito
- Là - Lì
- Povero - Indigente
- Pudore - Verecondia
- Qualità - Proprietà
- Restare - Rimane
- Tra - Fra
Annotazioni sociologiche
- Origine della società
- Modelli di sviluppo della società: 1) il modello primitivo
- Modelli di sviluppo della società: 2) il modello patriarcale
- Modelli di sviluppo della società: 3) il modello monarchico
- Modelli di sviluppo della società: 4) il modello aristocratico
- Modelli di sviluppo della società: 5) il modello democratico